Co i jak, czyli polonistyka z pierwszej ręki

                Filologia polska – oto właśnie najbardziej humanistyczny z humanistycznych kierunków. To wręcz ich królowa – bezwzględnie wymagająca, nieznosząca ignorancji, a jednak mająca do zaoferowania naprawdę wiele dla swoich poddanych. W tym przypadku: studentów, z których sporo marzy o byciu pisarzami i dlatego decydują się na studiowanie polonistyki.

                Osobiście byłam zdecydowana na podjęcie nauki właśnie na tym kierunku już od pierwszej klasy podstawówki. Jedynym godnym uniwersytetem (cóż, przeważyła generalnie niewielka odległość) wydawał mi się Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu i tam też złożyłam papiery po zdaniu matury. Dostałam się w pierwszym naborze, uzyskawszy nienajgorsze, ale całkiem przeciętne wyniki z egzaminu dojrzałości, więc nie martwcie się. Z tego, co wiem, polonistyki, nieważne, czy to w Krakowie, Warszawie, Wrocławiu, Gdańsku czy innym mieście, zawsze szeroko otwierają ramiona, by przygarnąć do siebie jak najwięcej studentów. Co prawda wielu później rezygnuje, bo zderzenie z rzeczywistością okazuje się być zbyt bolesne. Musicie bowiem wiedzieć, że polonistyka dla większości osób, nie będących jej pasjonatami, potrafi być wyboistą drogą. Z wieloma ostrymi zakrętami, zarwanymi mostami, pod którymi płynie porywista rzeka, przepaściami i absurdalnie postawionymi na środku murami, których – jeśli nie ma się sposobu – nie da się obejść czy przeskoczyć. Las BN-ek (czyli, dla niewtajemniczonych, lektur wydawanych w ramach serii Biblioteka Narodowa przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich), fonetyczne czarne dziury, leksykologiczne Himalaje i interpretacyjne bagna. Nie mam pretensji do ludzi, którzy odradzali mi wybranie tego kierunku. „Nie znajdziesz pracy” – słyszałam najczęściej. Ktoś inny tylko prychał czy wzruszał ramionami, a starszy kolega z czwartego roku powiedział: „Nie chce mi się wierzyć, że naprawdę tu jesteś. Tak ci współczuję”. Ale dwie rzeczy są pewne: moje studia bardzo mi się podobają. I poszerzają horyzonty tak bardzo, że już po pół roku stajesz się zupełnie innym człowiekiem. Otwartym i odważnym zarówno w wysnuwaniu swoich poglądów, jak i ich modulowaniu.

Trzy taktyki przetrwania na polonistyce:

1)      Totalna olewka i liczenie na szczęście. Sprawdza się w 50% przypadków.

2)      Ostra harówa, brak czasu na sen, posiłki czy choćby mycie zębów. Skuteczność: 80%.

3)      Tylko dla geniuszów-krętaczy: załatwienie lewych zwolnień, pokazanie się wyłącznie na egzaminach, zdanie ich na trójkę tylko dlatego, że ma się 200 punktów IQ. Skuteczność: 0,000001%.

                Niektóre przedmioty (w tym wszystkie wykłady) w moim przypadku zdałam dzięki metodzie numer jeden. Ale jeżeli chodzi o HLP, czyli Historię Literatury Polskiej, absolutnie NAJWAŻNIEJSZY PRZEDMIOT (nieważne, co mówią inni), nie dało się. Tylko praca w pocie czoła zapewni tu sukces, co tyczy się też Nauki o Współczesnym Języku Polskim. Resztę (może z wyjątkiem łaciny) można odpuścić, między innymi dlatego, że to strata czasu. Tak, moi mili, jeżeli myśleliście, że na studiach będziecie się uczyć samych pożytecznych rzeczy, a przynajmniej wiążących się z innymi zagadnieniami, to jesteście w błędzie. Przykład: Leksykologia i Leksykografia. Przeciętnemu człowiekowi powinna wystarczyć wiedza, jak korzystać ze słownika. Polonista musi wiedzieć, ile haseł zawiera słownik Doroszewskiego, gdzie został wydany i w którym roku, ile leksemów występuje w zdaniu: „Król i królowa umiejętnie władali swym królestwem” i co to w ogóle ten leksem jest. Od razu zwrócę się do przyszłych twórców, którzy chcą pójść na polonistykę, bo myślą, że to im w czymś pomoże: marne szanse.

                Ponieważ studiuję na poznańskiej uczelni, zaznaczam, że nie wiem dokładnie, jak to jest ze sposobami nauczania w Warszawie czy na Uniwersytecie Jagiellońskim. Chcę się podzielić natomiast moimi doświadczeniami, nabytymi przez rok studiowania na UAM. U nas już w drugim semestrze musieliśmy wybrać specjalizację, czyli dokładny tryb nauczania, związany z karierą zawodową. Grubo po dwudziestej pierwszej zebraliśmy się w dwieście osób w największej sali wykładowej. I tak nie mieściliśmy się na krzesłach, więc wielu okupowało schodki i każdy inny wolny fragment przestrzeni. Szefowie zakładów zebrali się na środku przy katedrze. Zaczęto od specjalności artystyczno-literackiej. Pan doktor z wielkim spokojem obwieścił wszem i wobec, że jako jedyny nie ma przygotowanej prezentacji w Power Point, bo po co? Uśmiechając się szeroko, zaprosił grzecznie studentów do nauki specjalności, jakiej jest patronem, ale powiedział, że po art.-licie zawodu nie nabędziemy. „To jest uniwersytet” – kontynuował. „Jeśli chcecie mieć zawód, idźcie do szkoły zawodowej. Bądźcie ślusarzami, hydraulikami i kucharzami. Wtedy zdobędziecie wykształcenie zawodowe. Wówczas znajdziecie pracę. To jest uniwersytet” – powtórzył. „Tu się nie zdobywa zawodu, tylko wiedzę. Tu poszerza się perspektywy naukowe, nie na przyszłość”. Kilka osób się roześmiało. Większość wymieniła między sobą ponure spojrzenia. Nie mam żalu do pana doktora, bo powiedział prawdę. Ale on również nie powinien mieć, że nie wybrałam reprezentowanego przez niego specjalności. Co prawda uczą tam, jak pisać wiersze (wyobraźcie sobie, że owszem, nie trzeba mieć weny, żeby stworzyć wielką poezję), opowiadania i inne formy literackie. Ale co z tego, że będziecie wiedzieć, jak napisać książkę czy tomik wierszy, kiedy zabraknie wam funduszów, by Wasze dzieło zostało opublikowane? Kierując się takim myśleniem (nie jestem pewna, czy słusznym; ten punkt widzenia podziela wszakże większość mojego kierunku, a „artyści” dobrze wiedzą, w co się wpakowali - na razie nic ich nie obchodzi prócz sztuki, są przecież jednostkami wybitnymi. Mam wśród nich sporo dobrych znajomych i zawsze odznaczałam się czasem zbyt wysoką tolerancją, ale są i tacy, którzy śmieją się z „artystów” w żywe oczy), wybrałam dwie specjalności: nauczycielską i wydawniczą. Dostałam się również na dziennikarską, ale – choć można studiować nawet do trzech specjalizacji, co jednak wiąże się z dodatkowymi kosztami – zrezygnowałam, bo chcę mieć trochę czasu wolnego. Choćby po to, by postukać w klawisze i spłodzić w Wordzie kilka słów na różne tematy. O ile na pierwszą ze specjalizacji nie trzeba było zupełnie nic robić (i, wyobraźcie sobie, że na zajęcia również nic, przez co szybko doszłam do wniosku, że zawód nauczyciela jest jednym z mniej wymagających, a szacunek, o który tak zabiegają, nie do końca im się należy), to żeby dostać się na drugą, trzeba było zdać egzamin.

               Był trudny. Chętnych – ponad sto osób. Trzeba było się przyłożyć. Później – wybuch radości lub rozpaczy. Dostała się niespełna połowa, a to i tak bardzo dobrze. Utworzono od tego roku dwie grupy, a wcześniej była tylko jedna, licząca niespełna trzydziestoosobową garstkę najwybitniejszych. Przedmioty związane z wydawnictwem – koszmar. Same nudne wykłady, ale na szczęście tylko przez pierwszy semestr trwania specjalizacji. Podstawy prawne działalności wydawniczej (przynajmniej teraz, przy wydawaniu własnej książki, nikt nie zrobi mnie w bambuko), podstawy edytorstwa (okropność, chyba, że lubi się cyferki, ale ja nigdy nie zapamiętałam, ile miejsc po przecinku stoi cyfra oznaczająca grubość bibuły i w którym wieku używano jakiej matrycy do odbijania tekstu) oraz edytorstwo naukowe (tu już lepiej, zaliczenia były od ręki, prowadzone przez najukochańszego profesora, ale jednocześnie dowiedziałam się chociażby, jak działał pierwszy polski kserograf). Wciąż więc mam nadzieję, że dostanę pracę w zawodzie, którego się uczę (jednego albo drugiego). I że uda mi się ukończyć studia, bo nie udało mi się zapanować nad całym materiałem i we wrześniu czeka mnie egzamin z Historii Literatury Polskiej.

               Wracamy tutaj do zacnych BN-ek. Uczenia się na pamięć ich wstępów (stanowiących czasem 50% całej zawartości książki) i analizowania treści. Około sześćdziesiąt cztery lektury. Do tego: pięć podręczników i dwa słowniki. O ich ściągnięcie z bibliotecznej półki musiałam zawsze prosić silniejszego kolegę. To samo z rozmaitymi antologiami. Za takim tomiszczem spokojnie mogłabym się schować i nikt już nigdy by mnie nie znalazł. Plus artykuły na każde zajęcia, czasem jeden, czasem trzy, od trzydziestu do trzystu stron. Ale na ostatnich zajęciach okazało się, że pan Doktor (tak, akurat jemu należy się wielka litera) spędzał nam sen z powiek tymi artykułami, ponieważ nie traktował naszej grupy jak zwykłych studentów. Musieliśmy zaprzyjaźnić się z „Pamiętnikiem Literackim”, używać dzieła Pietraszki zamiast poduszki (nie chcecie wiedzieć, ile ma stron jego „Doktryna literacka polskiego klasycyzmu”), ale wszystko po to, by wiedzieć więcej, niż reszta naszych kolegów i koleżanek. „Zakrawacie na magistrów i doktorów, a wstępy są dla szarych studenciaków, więc podziękujcie mi za katorgę, którą wam zgotowałem. Możecie się zrzucić na bukiet kwiatów. Albo nie, nie lubię zielska. Dobrze wiecie, co mnie ucieszy”. Za to obwieszczenie kilka koleżanek z grupy (które wytrwały, bo Doktor tak nas wszystkich zastraszył na początku – zresztą, słusznie – że połowa od razu zrezygnowała ze studiowania) miało ochotę Doktora udusić, ale akurat ja byłam dumna z tego, co powiedział. Zmaltretował nas doszczętnie, ale prowadzone przez niego zajęcia były najlepszymi, w jakich uczestniczyłam. Nie sposób było się nudzić, kiedy inni na zajęciach u pozostałych prowadzących po prostu przysypiali. Co prawda nie omawialiśmy lektur, tylko debatowaliśmy nad rozmaitymi teoriami oświeceniowymi, ale przy tym poznaliśmy szczegóły z życia księżnej Izabeli Czartoryskiej i dowiedzieliśmy się, dlaczego Mickiewicz nie dotarł na powstanie. Byłam oczarowana Historią Literatury Polskiej i nadal jestem. Reszta przedmiotów naprawdę wypada blado na tym tle.

               Warto jeszcze chyba jednak wspomnieć nieco więcej o Nauce o Współczesnym Języku Polskim. Po pierwszych trzech zajęciach połowa roku pisała „rzeka” przez „ż”, a slajdy z prezentacji spisywała w slawistycznym alfabecie fonetycznym. To jeden z trudniejszych przedmiotów, ale i tak wszyscy bardziej przeklinali język łaciński. Wszystkie czasy, koniugacje, deklinacje… Jeśli ktoś w liceum nie uczył się łaciny, a zamierza iść na polonistykę, podczas wakacji lepiej niech weźmie się za naukę tego języka, bo to nie przelewki. Do tego dojdzie historia antyczna i wtedy… poleje się krew.

               

                Mimo wszystko, co trochę dziwne, czas na wyskoczenie na miasto z przyjaciółmi zawsze się znalazł. A nowych przyjaciół – sporo. Towarzystwa bardzo zróżnicowane. Poznańską polonistykę tworzą metale, Żydzi, gorliwi obrońcy przyrody, katolicy, alternatywni, protestanci, hipsterzy, lalki Barbie, homoseksualiści, fanki „Zmierzchu”, biseksualiści, chorzy, zdrowi, fani Slasha, szaleni, pasjonaci, hejterzy… Ale przede wszystkim: DZIEWCZYNY. Moje panie. Jeśli szukacie na polonistyce chłopaka, bardzo się zawiedziecie. Jeśli będzie fajny, to już zajęty – przez chłopaka albo inną dziewczynę. Jeśli szukacie spokoju – nie uświadczycie go, bo mimowolnie zostaniecie wplątane w intrygi, nawet o tym nie wiedząc. Próbując zostać anonimowymi, Wasze działania skończą się fiaskiem, bo plotkary na pewno znajdą jakieś brudy na Wasz temat (najczęściej nieprawdziwe), by uprać je na forum wszystkich zgromadzonych w podziemnej kafejce (albo innym miejscu, gdzie przebywa mnóstwo Waszych znajomych). Jest szalenie intrygująco. I przeważnie wesoło, ale naprawdę bardzo brakuje facetów, którzy rozładowaliby napiętą sytuację. Na szczęście prócz nauki są różne imprezy organizowane przez wspaniałe samorządy studenckie. Czasem odbywają się po kilka w tym samym czasie. Istnieje też mnóstwo kół, nie tylko literackich, do których można przynależeć. Możliwości jest naprawdę sporo i trudno z początku się odnaleźć, zwłaszcza, jeśli z małej miejscowości przybywacie do zupełnie innego środowiska. W końcu jednak zaczynacie rozumieć, że wydział, na jakim studiujecie królową nauk humanistycznych, stał się dla was drugim domem. Jeszcze lepszym niż Hogwart. Tu jest wasza druga rodzina, którą tworzą zarówno koledzy jak i prowadzący zajęcia. Znajdzie się tu i Snape, i Umbridge (zawsze, w każdym dziekanacie na każdym wydziale, unikać jak ognia!) i Dumbledore, i niejeden Ron czy Hermiona, bo to bardzo liczny kierunek i wręcz nie ma możliwości mieć kontaktu z każdym. Ale w znajomościach można przebierać, więc dla mnie stanowi to plus. Rozwinąć można się bowiem nie tylko dzięki zajęciom, ale i nowym przyjaciołom.

                Reasumując, polonistykę polecam wszystkim, którzy zdają sobie sprawę z tego, że nie zawsze jest sielankowo. Jeśli chcecie znaleźć dobrą pracę, posłuchajcie rodziców: zostańcie dentystami. Ale jeżeli jesteście pewni, że kochacie literaturę, potrafiącą być czasem jak stary silnik, który trzeba rozebrać, upaprać się w międzyczasie smarem, a później powolutku złożyć każdą z ponad stu części, by przekonać się, „how it’s made”, to trafiliście w dziesiątkę. (Od razu zaznaczę, że nie mam praw autorskich do tego porównania, ukradłam je Doktorowi z pierwszych zajęć, które zapamiętam do końca życia). Macie moje słowo, że na imprezę znajdziecie czas na pewno, ale wówczas same piątki to raczej odległe marzenie.

               

                W razie pytań – piszcie w komentarzach. Postaram się udzielić jak najkonkretniejszej odpowiedzi.

               

                Z najlepszymi życzeniami, byście podjęli słuszny wybór, który wpłynie na Waszą dalszą przyszłość oraz gorącymi zaproszeniami na poznański Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej,

Neifile